NÂNG CAO CHẤT LƯỢNG CÔNG TÁC CHUYÊN MÔN
TẠI BẢO TÀNG TÔN ĐỨC THẮNG TRONG BỐI CẢNH HIỆN NAY
Trần Nam Phi
Bảo tàng Tôn Đức Thắng
Email: tnphi.svhtt@tphcm.gov.vn
Sự phát triển của đô thị hiện đại gắn liền với những thay đổi về cấu trúc hành chính, địa lý và văn hóa, xã hội. Trong bối cảnh thực hiện Nghị quyết số 60- NQ/TW của Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, Việt Nam thực hiện điều chỉnh lớn về địa giới hành chính, với việc hợp nhất nhiều tỉnh, thành phố nhằm xây dựng một mô hình quản lý hiện đại, hiệu quả. Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay, sau sáp nhập với hai tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu và Bình Dương, trở thành siêu đô thị có quy mô dân số hơn 14 triệu người, diện tích gần 7.000 km², được định hướng phát triển thành một trung tâm kinh tế, tài chính, dịch vụ hàng đầu khu vực châu Á, là nơi hội tụ các thiết chế văn hóa, tri thức, đổi mới sáng tạo. Trong bối cảnh đó, các bảo tàng với vai trò là thiết chế lưu giữ và lan tỏa giá trị di sản không chỉ phải duy trì tính chính xác, chuyên sâu, mà còn phải thích nghi với phương thức phục vụ đa dạng và mở rộng không gian tác động xã hội. Bảo tàng Tôn Đức Thắng với sứ mệnh nghiên cứu, sưu tầm, kiểm kê, bảo quản và giới thiệu các hiện vật, tư liệu về cuộc đời, sự nghiệp và tình cảm của Nhân dân trong nước, quốc tế đối với Chủ tịch Tôn Đức Thắng, nhằm phát huy giá trị văn hóa, giáo dục truyền thống cách mạng và tinh thần yêu nước theo gương Người, đang đứng trước yêu cầu đổi mới, nâng cao chất lượng hiệu quả công tác, đặc biệt trong công tác chuyên môn, đây là yếu tố then chốt quyết định chất lượng vận hành và mức độ lan tỏa giá trị bảo tàng trong không gian đô thị mở rộng hiện nay.
Thời gian qua, Bảo tàng đã có nhiều bước chuyển biến tích cực. Công tác sưu tầm được đẩy mạnh với phạm vi mở rộng, hình thành mạng lưới cộng tác viên tại các địa phương gắn với cuộc đời Bác Tôn. Kho bảo quản được tổ chức khoa học hơn, có bước đầu ứng dụng biểu mẫu chuyên ngành và quy trình bảo quản chuẩn hóa. Công tác trưng bày có bước chuyển mình mạnh mẽ, nhất là sau khi không gian bảo tàng mới được khánh thành vào đầu năm 2025. Trưng bày theo hướng hiện đại, lấy câu chuyện hiện vật, tài liệu, trải nghiệm làm trung tâm, kết hợp giữa yếu tố truyền thống và công nghệ mới đã giúp nâng cao hiệu quả truyền thông và tạo dựng ấn tượng đối với khách tham quan. Bên cạnh đó, các hoạt động truyền thông, giáo dục, tổ chức giao lưu, kết nối với trường học, cơ quan, đoàn thể cũng đã từng bước được triển khai, tạo được mối liên hệ giữa bảo tàng với cộng đồng.
Tuy vậy, nhìn một cách tổng thể, công tác chuyên môn của bảo tàng vẫn còn một số hạn chế. Việc sưu tầm còn mang tính cơ học, thiếu chiều sâu chuyên đề; một số giai đoạn trong cuộc đời Chủ tịch Tôn Đức Thắng chưa được khai thác đầy đủ. Công tác kiểm kê, bảo quản vẫn dựa chủ yếu vào phương pháp truyền thống, chưa kết nối được với hệ thống thông tin liên ngành. Ngoài ra, công tác nghiên cứu khoa học, đây là một trong những trụ cột cốt lõi của bảo tàng chưa được đầu tư đúng mức, chưa hình thành được nhóm nghiên cứu nội bộ mạnh để dẫn dắt học thuật và tạo ảnh hưởng trong giới chuyên môn. Đây là khoảng trống cần được lấp đầy trong chiến lược phát triển trung và dài hạn.
Việc mở rộng địa bàn hiện nay tạo ra đồng thời những cơ hội và thách thức đối với công tác chuyên môn của bảo tàng. Về cơ hội, bảo tàng có điều kiện mở rộng phạm vi phục vụ, tiếp cận với đông đảo công chúng mới thuộc các địa bàn mới sáp nhập. Mạng lưới trường học, khu công nghiệp, đơn vị lực lượng vũ trang, cộng đồng dân cư mới được xác định là các nhóm đối tượng tiềm năng để triển khai chương trình giáo dục di sản và trưng bày lưu động. Sự phát triển của công nghệ số cũng là đòn bẩy để bảo tàng nâng cao hiệu quả truyền thông, giáo dục, quản lý và lưu trữ hiện vật. Tuy nhiên, thách thức không nhỏ trong khi nguồn lực nhân sự, kinh phí chưa được nâng cấp tương ứng. Bên cạnh đó, sự khác biệt về điều kiện tiếp cận di sản, mức độ nhận thức văn hóa tại các địa phương mới sáp nhập cũng yêu cầu bảo tàng phải điều chỉnh tương thích nội dung, phương thức và kỹ năng truyền đạt. Trong khi đó, năng lực tổ chức chuyên môn tại chỗ hiện vẫn cần phải tăng cường chuyên sâu ở các mảng: bảo quản chuyên biệt, truyền thông kỹ thuật số, xây dựng sản phẩm trải nghiệm, truyền thông công cộng. Đây là các thách thức có tính hệ thống, đòi hỏi chiến lược can thiệp mang tính đồng bộ và dài hạn.
Trước tình hình đó, ngày 09/7/2025, Chi bộ Bảo tàng Tôn Đức Thắng đã tổ chức sinh hoạt chuyên đề với chủ đề: “Giải pháp chỉ đạo nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác chuyên môn, nghiệp vụ của Bảo tàng Tôn Đức Thắng trong tình hình hiện nay”. Buổi sinh hoạt đã xác định rõ các nhiệm vụ chiến lược trọng tâm trong thời gian tới, nhấn mạnh vai trò chỉ đạo từ cấp ủy trong việc thúc đẩy đổi mới tư duy và phương thức hoạt động chuyên môn, tăng cường kiểm tra, giám sát, gắn công tác chuyên môn với yêu cầu nâng cao chất lượng chính trị và đạo đức nghề nghiệp của viên chức.
Một trong những định hướng quan trọng là chuyển đổi mô hình vận hành theo hướng “bảo tàng mở” - không chỉ là nơi trưng bày mà còn là trung tâm học thuật và không gian văn hóa cộng đồng. Mô hình này yêu cầu mở rộng không gian phục vụ thông qua các hoạt động lưu động, chương trình giáo dục tại chỗ và địa phương, sản phẩm truyền thông số, hợp tác liên ngành, liên vùng. Đặc biệt, trong giai đoạn tới, bảo tàng cần đẩy mạnh truyền thông hướng đến công chúng quốc tế, nhất là trong điều kiện Thành phố Hồ Chí Minh đang phát triển thành trung tâm giao lưu toàn cầu. Việc thiết kế nội dung giới thiệu đa ngữ, triển khai các chương trình trưng bày có thuyết minh tiếng Anh, hợp tác với các tổ chức văn hóa quốc tế, xây dựng sản phẩm số hướng tới khách nước ngoài sẽ giúp nâng tầm vị thế và lan tỏa tấm gương đạo đức cách mạng về Chủ tịch Tôn Đức Thắng ra ngoài phạm vi quốc gia.
Song song đó là định hướng chuyển đổi số toàn diện. Từ xây dựng kho dữ liệu số hóa, phát triển bảo tàng ảo 3D, tích hợp mã QR, đến tổ chức tour online, podcast, video kể chuyện hiện vật... Đây không chỉ là xu hướng tất yếu, mà còn là giải pháp hiệu quả để bảo tàng tăng tính tiếp cận và tương tác với công chúng, đặc biệt là giới trẻ và người nước ngoài. Các nội dung truyền thông cần được đầu tư về chất lượng học thuật và hình thức thể hiện để tạo nên trải nghiệm học tập
phong phú, hấp dẫn và nhân văn.
Cuối cùng, yếu tố quyết định thành công chính là con người. Cần xây dựng chiến lược đào tạo dài hạn, bồi dưỡng viên chức chuyên sâu, khuyến khích nghiên cứu, công bố học thuật, phát triển năng lực liên ngành và kỹ năng mềm. Từ đó tạo ra một đội ngũ có năng lực chuyên môn cao, tư duy cởi mở, khả năng thích ứng và sáng tạo, đảm bảo tính kế thừa và phát triển bền vững.
Tuy nhiên, mọi định hướng và giải pháp sẽ chỉ khả thi khi có cơ chế đảm bảo về nguồn lực. Vì vậy, việc sớm hoàn thiện và được phê duyệt Đề án sử dụng tài sản công, từng bước mở rộng dịch vụ gắn với nhiệm vụ chính trị, hướng đến tăng thu sự nghiệp và tự chủ tài chính là yếu tố quyết định để bảo tàng vận hành ổn định, hiệu quả và vững vàng trong môi trường mới.
Tóm lại, nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác chuyên môn tại Bảo tàng Tôn Đức Thắng không đơn thuần là cải tiến kỹ thuật bảo quản hay mở rộng không gian sưu tầm, trưng bày, giáo dục, truyền thông mà là một tiến trình tái cấu trúc toàn diện về tư duy, tổ chức và phương thức hoạt động. Trong bối cảnh Thành phố Hồ Chí Minh hiện nay có tiềm năng và đa dạng về văn hóa, xã hội, bảo tàng cần vươn mình trở thành một điểm kết nối di sản liên vùng, một trung tâm giáo dục truyền thống và một chủ thể học thuật có trách nhiệm đóng góp cho quá trình phát triển văn minh đô thị. Khi chuyên môn thực sự đóng vai trò chiến lược, đội ngũ viên chức được nâng cao toàn diện về năng lực, tư duy và đạo đức nghề nghiệp, thì bảo tàng thực sự đảm đương sứ mệnh bảo tồn và lan tỏa giá trị về tấm gương đạo đức cách mạng của Chủ tịch Tôn Đức Thắng trong thời đại mới./.
Tài liệu tham khảo
- Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII (2025), Nghị quyết Hội nghị lần thứ 11 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XIII, số 60-NQ/TW, ngày 12/4/2025.
- Thủ tướng Chính phủ (2025), Quyết định phê duyệt Đồ án điều chỉnh quy hoạch chung Thành phố Hồ Chí Minh đến năm 2040, tầm nhìn đến năm 2060, số 1125/QĐ-TTg ngày 11/6/2025.
- https://hochiminhcity.gov.vn
Khách tham quan trưng bày Bảo tàng Tôn Đức Thắng
Khách tham quan tương tác với màn hình cảm ứng tại Bảo tàng Tôn Đức Thắng
Chi bộ Bảo tàng Tôn Đức Thắng tổ chức sinh hoạt chuyên đề “Giải pháp chỉ đạo nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác chuyên môn, nghiệp vụ
của Bảo tàng Tôn Đức Thắng trong tình hình hiện nay”, ngày 09/7/2025.
Đăng ký tham quan